ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Έχω την τιμή να συντονίζω αυτήν τη σύνοδο με τίτλο «Σε διάλογο /Από τη σκοπιά της Αθήνας». Έχω ως προσκεκλημένο μου, την Εξοχότητά του, τον Υπουργό Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας, Νίκο Δένδια.

Υπάρχουν πολλά να συζητήσουμε και ο χρόνος είναι περιορισμένος, επομένως ας ξεκινήσουμε. Κύριε Υπουργέ, καλώς ήρθατε.

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Εγώ σας ευχαριστώ. Θα ήθελα να ξεκινήσω με μία ερώτηση γενικού περιεχομένου. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας διάγουν μία περίοδο άνθησης. Θα μπορούσε κανείς να πει, ότι η περίοδος αυτή, κατά τη γνώμη μου, ξεκίνησε από τη δεύτερη θητεία του Προέδρου Obama. Αλλά παρά τις πολιτικές αλλαγές στις ΗΠΑ και την αλλαγή κυβέρνησης στην Αθήνα, οι σχέσεις ενδυναμώνονται ολοένα και περισσότερο, θα έλεγα.
Με τη νέα κυβέρνηση Biden, κύριε Υπουργέ, θα μπορούσα να σας ζητήσω να μας περιγράψετε τι θα περιμένατε από την Ουάσινγκτον τα επόμενα χρόνια; Τι λειτουργεί καλά και πού μπορούμε να συνεργαστούμε καλύτερα;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Σας ευχαριστώ που μου θέτετε αυτό το ερώτημα. Είναι κάτι που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για μας, να εξετάσουμε δηλαδή και να λάβουμε υπόψη τι έχει επιτευχθεί και επίσης να προσβλέπουμε σε όσα περισσότερα μπορούμε να επιτύχουμε, τι μπορούμε δηλαδή να κάνουμε καλύτερα.

Κατ’ αρχάς, θα έλεγα ότι αυτές οι σχέσεις, οι σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ βασίζονται σε μια πολύ σταθερή βάση κοινών αξιών, κάτι που ακούγεται ως κοινότυπο, αλλά όμως δεν είναι.

Και εάν μου επιτρέπετε να πω, στην περιοχή μας είναι απαραίτητο να έχουμε κοινή αντίληψη περί της παγκόσμιας τάξης, του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των κοινών αξιών, να έχουμε κοινή αντίληψη για το πώς θα θέλαμε ο κόσμος να προχωρήσει.

Έχουμε μια πολύ καλή σχέση, είχαμε μια πολύ καλή σχέση ως χώρα με την κυβέρνηση Obama, είχαμε μια πολύ καλή σχέση με την κυβέρνηση Trump και έχουμε πολύ καλή σχέση με την κυβέρνηση Biden.

Υπογράψαμε αμυντική συμφωνία με την κυβέρνηση Trump, ο υπουργός Pompeo επισκέφτηκε την Αθήνα τον Οκτώβριο του 2019 και διαπραγματευόμαστε την επικαιροποίηση μιας αναθεωρημένης Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) με την κυβέρνηση Biden.

Τώρα, το ερώτημά σας, το οποίο συνιστά μια θεμελιώδη ερώτηση, είναι τι επιθυμεί περισσότερο η Ελλάδα από τις ΗΠΑ. Η απάντηση είναι ότι θα θέλαμε να έχουμε μεγαλύτερη αμερικανική παρουσία στην περιοχή. Πρόκειται για μια πολύ ταραχώδη περιοχή και πρέπει να πω ότι όταν οι ΗΠΑ αφήνουν ένα κενό, άλλες δυνάμεις, οι οποίες δεν έχουν απαραίτητα την ίδια αντίληψη της παγκόσμιας τάξης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας, προσπαθούν να καλύψουν αυτό το κενό. Επομένως, θα επιθυμούσαμε μεγαλύτερη παρουσία των ΗΠΑ, όχι λιγότερη.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ευχαριστώ, κύριε Υπουργέ. Ας μιλήσουμε για την Ανατολική Μεσόγειο, γιατί νομίζω ότι πρόκειται για μία περιοχή όπου υπάρχουν πολλά περιθώρια για ενισχυμένη συνεργασία. Είχατε μια αμφιλεγόμενη συνέντευξη τύπου με τον Τούρκο ομόλογό σας πρόσφατα. Ήταν η τελευταία αντιπαράθεση σε μία σχέση που…

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Ας την αποκαλέσουμε όχι συνηθισμένη.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Εντάξει, όχι συνηθισμένη. Νομίζω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μίλησε με μια φωνή και αναπτύσσει μια στρατηγική για την Ανατολική Μεσόγειο. Εκτός από το να έχει πιο έντονη παρουσία, θα μπορούσατε να μας πείτε κάτι περισσότερο για το τι θα επιθυμούσατε να δείτε από τις Ηνωμένες Πολιτείες να κάνουν σε στρατηγικό επίπεδο στην Ανατολική Μεσόγειο;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Πρέπει να πω ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται σε μια μοναδική θέση, επειδή αποτελούν σύμμαχο της Ελλάδας αλλά και της Τουρκίας. Και οι δύο χώρες είναι μέλη του ΝΑΤΟ και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η ηγέτιδα δύναμη στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, ήταν, είναι και θα είναι. Επομένως, διατηρούν πολύ ισχυρή σχέση και με τους δύο συμμάχους, τόσο με την Ελλάδα όσο και με την Τουρκία.

Το πρόβλημα με την τουρκική πλευρά είναι ότι, δυστυχώς, η Τουρκία αργά, αλλά, πρέπει να πω, εμφανώς, αποκλίνει από το παγκόσμιο παράδειγμα που οι Ηνωμένες Πολιτείες προβάλλουν ιδιαιτέρως, και αφορά το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και επίσης τη συμμετοχή σε μία διεθνή τάξη που στηρίζεται σε κανόνες.

Οι περισσότερες διαφορές μας με την Τουρκία, για παράδειγμα, θα επιλυθούν πολύ εύκολα εάν η ίδια προσυπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας ή τουλάχιστον εάν αποδεχτεί τη Σύμβαση αυτή ως σημείο αναφοράς για την επίλυση των οριοθετήσεων και για τις θαλάσσιες ζώνες.

Οι δε Ηνωμένες Πολιτείες, που υποστηρίζουν ακριβώς τις ίδιες ιδέες, για παράδειγμα στον Ειρηνικό Ωκεανό σε σχέση με αυτό που ισχυρίζεται η Κίνα έναντι των Φιλιππίνων, θα ήταν ο ιδανικός εταίρος που θα μπορούσε να πείσει την Τουρκία ότι μία τέτοια στάση θα συνέβαλλε σε ένα καλύτερο μέλλον για την Τουρκία, ένα πιο σταθερό μέλλον για την περιοχή μας, καθώς και μια πολύ καλύτερη σχέση ΗΠΑ – Τουρκίας.

Υπάρχουν όμως πολλά παραδείγματα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν μοχλούς επιρροής στην περιοχή και είναι η μόνη δύναμη που επικοινωνεί εύκολα με σχεδόν όλα τα κράτη. Είναι η δύναμη που μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της σχέσης μεταξύ όλων των μερών στην περιοχή.

Πέραν αυτού, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει επίσης να διαδραματίσει έναν ρόλο. Αλλά για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα πράγμα πρέπει να καταστεί σαφές. Πρόκειται για μια μεγάλη δύναμη σε οικονομικό επίπεδο. Αλλά πρέπει να γίνει επίσης μια μεγάλη δύναμη και σε γεωπολιτικό επίπεδο.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Αν μου επιτρέπετε θα ήθελα να σας κάνω μια ερώτηση που δεν σχετίζεται άμεσα με αυτά, αλλά με την Κύπρο. Ήταν έκπληξη, τουλάχιστον για μένα, που οι συνομιλίες της Γενεύης δεν οδηγήθηκαν πουθενά και ότι τώρα γίνεται συζήτηση από την τουρκική πλευρά για μία λύση δύο κρατών.

Ίσως δεν έχετε κάτι περισσότερο να μας πείτε σχετικά με αυτό, αλλά τουλάχιστον μπορείτε να μας πείτε ότι υπάρχει ελπίδα; Ήσασταν στις συναντήσεις. Ο ΟΗΕ έκανε λόγο για διεξαγωγή νέων συναντήσεων τις επόμενες δύο εβδομάδες; Υπάρχουν σημάδια αισιοδοξίας;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Λοιπόν, το εύκολο είναι να μην είναι κανείς αισιόδοξος. Πρέπει να πω, ακόμη και εγώ, που πάντοτε ήμουν υπέρμαχος της αισιοδοξίας, κατανοώ κάποιον που, παρακολούθησε τις τρεις ημέρες σε ένα υπόγειο στη Γενεύη, χωρίς κανένα αποτέλεσμα, να υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει ελπίδα.

Επίσης, το Κυπριακό είναι ένα τέλειο παράδειγμα αυτού που προανέφερα, ότι η Τουρκία πρέπει να καταλάβει ότι για να επιλύσει τις διαφορές στην περιοχή μας, πρέπει να εφαρμόσει τους κανόνες της διεθνούς νομιμότητας.

Επειδή στην Κύπρο ποια είναι η διαφορά; Η μία πλευρά λέει ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να βρούμε τη λύση στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου και των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ενώ η άλλη πλευρά, η Τουρκία, οι Τουρκοκύπριοι, λένε ότι όχι, εκεί δεν υπάρχει κανένας λόγος να το κάνουμε αυτό, υπάρχει μόνο μια λύση δύο κρατών, η οποία επιβλήθηκε από τα τουρκικά στρατεύματα το 1974, οπότε πρέπει να συζητήσουμε με βάση το τι έχει επιτευχθεί μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974. Επομένως, η μία πλευρά υποστηρίζει το κράτος δικαίου, ενώ η άλλη υποστηρίζει το τετελεσμένο γεγονός.

Αλλά για άλλη μια φορά, ξεκινώντας από αυτά τα δύο τόσο διαφορετικά σημεία, είναι πολύ δύσκολο να είμαστε αισιόδοξοι. Εντούτοις, οφείλω να πω ότι πρέπει να συνεχίσουμε να προσπαθούμε.

Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών που έκανε ακριβώς αυτό, να συνεχίζει να προσπαθεί. Πιστεύω ότι η λογική είναι η απόλυτη δύναμη στο σύμπαν. Και αν επικρατήσει η λογική, η Τουρκία θα καταλάβει και οι Τουρκοκύπριοι θα κατανοήσουν ότι η λύση του Κυπριακού σύμφωνα με τα Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, είναι προς το συμφέρον των Τουρκοκυπρίων και προς το συμφέρον της Τουρκίας. Αλλά όπως σας είπα, δεν είναι καθόλου εύκολο. Πρέπει να προσπαθήσουμε πολύ.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ας αλλάξουμε λίγο θέμα και να μιλήσουμε για τα Δυτικά Βαλκάνια, που είναι μια περιοχή που προσωπικά την έχω στην καρδιά μου, αλλά ξέρω επίσης ότι είναι πολύ σημαντική και για την Ελλάδα. Συναντηθήκατε πρόσφατα με τον νέο Υπουργό Εξωτερικών του Μαυροβουνίου στην Αθήνα και εκφράσατε πολύ ισχυρή υποστήριξη για τη συνέχιση της ευρωπαϊκής διεύρυνσης.

Αλλά επιτρέψτε μου να σας μιλήσω ξεκάθαρα. Η λογική της διεύρυνσης πιστεύω, τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο φαίνεται να χάνει τη σημασία της στην περιοχή. Και με την πανδημία και θα έλεγα και με την αρκετά έξυπνη διπλωματία των εμβολιασμών που αξιοποιείται από τους Κινέζους και τους Ρώσους, ενώ η Δύση καθυστερεί να ανταποκριθεί σε αυτό, ανησυχώ ότι το ίδιο το ιδανικό μιας ευρύτερης Ευρώπης πλήττεται.

Έτσι, η κυβέρνηση Biden συγκεντρώνει τώρα μία ομάδα στελεχών που θα εργαστούν για το ζήτημα στα Βαλκάνια. Τι μπορούμε όμως, να κάνουμε όλοι μας για να αποκαταστήσουμε τη δυναμική της ευρωπαϊκής υπόσχεσης που δόθηκε στη Θεσσαλονίκη, πριν από 20 χρόνια;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Σας ευχαριστώ που εκτιμάτε ότι για τη χώρα μου, για την Ελλάδα, αλλά και για όλους τους αφοσιωμένους Ευρωπαίους, τα Δυτικά Βαλκάνια είναι ένας στόχος που πρέπει να συμπεριληφθεί σε αυτήν την ευρωπαϊκή ιστορία επιτυχίας. Δεν μπορούμε να αφήσουμε μια μαύρη τρύπα να παραμένει στο κέντρο της Ευρώπης.

Βεβαίως, θα πρέπει να παραδεχτώ ότι το ζήτημα δεν προχωρά πολύ γρήγορα, και ότι υπάρχουν πολλές δυσκολίες. Επίσης, η έκφρασή σας «πλήττεται», είναι κάτι παραπάνω από ακριβής, έχετε απόλυτο δίκιο.

Αλλά πρέπει να πω ότι, κατά την ταπεινή μου γνώμη, βλέπω το ευρωπαϊκό παράδειγμα, την ευρωπαϊκή εμπειρία, το ευρωπαϊκό πείραμα, αν θέλετε να το πω έτσι, όπως και τις μονοθεϊστικές θρησκείες – με εξαίρεση το Ισλάμ – που χρειάστηκαν τουλάχιστον 300 χρόνια για να εδραιωθούν, αυτό συνέβη με τον Χριστιανισμό. Ξέρετε, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ νεότερη, δεν έχει περάσει ούτε ένας αιώνας από όταν ξεκινήσαμε αυτό το τεράστιο ταξίδι προς την ενοποίηση της Ευρώπης. Θα πάρει χρόνο.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να προσπαθήσουμε και ότι δεν θα πρέπει να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για να πείσουμε τους γείτονές μας στα Δυτικά Βαλκάνια να αποδεχθούν τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και επίσης να ζήσουν σύμφωνα με αυτά τα κριτήρια, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Βεβαίως, αυτές οι χώρες έχουν προβλήματα, αλλά η Ελλάδα μπορεί να παρέχει σε αυτές την απαραίτητη τεχνογνωσία που θα είναι δυνατό να τις βοηθήσει στο ευρωπαϊκό τους ταξίδι. Και πρέπει να πω, επίσης, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εκτιμήσει ότι ιστορικά, σε μια ιστορική διάσταση των πραγμάτων, η Ευρώπη δεν μπορεί να προχωρήσει με μια μαύρη τρύπα στα Δυτικά Βαλκάνια. Αυτό δεν είναι εφικτό.

Επομένως, μπορεί να χρειαστεί χρόνος, μπορεί να χρειαστεί προσπάθεια, αλλά είναι κάτι που, κατά την ταπεινή μου γνώμη, πρέπει να συμβεί και θα συμβεί.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ευχαριστώ για αυτό. Θα ήθελα να αναφερθώ σε ερωτήσεις σχετικά με την οικονομία. Είναι δύσκολο να παραλείψετε το γεγονός ότι τώρα, παρόλο που είστε Υπουργός Εξωτερικών, η Κλιματική Αλλαγή, η εξωτερική πολιτική της, καθίσταται κεντρικός άξονας των διεθνών σχέσεων. Το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του Covid προσανατολίζεται σε μεγάλο βαθμό στην πράσινη τεχνολογία, ενώ και η κυβέρνηση Biden έχει ανακοινώσει ότι θέτει σε προτεραιότητα τους πράσινους στόχους της. Αλλά και η δική σας κυβέρνησή πρόσφατα παρουσίασε ένα πολύ φιλόδοξο αναπτυξιακό και επενδυτικό πρόγραμμα για την Ελλάδα.
Μπορείτε να μας μιλήσετε λίγο για τις ευκαιρίες που ανοίγονται; Αν θέλετε, να μας μιλήσετε επίσης για τις ευκαιρίες στην ευρύτερη περιοχή. Πώς βλέπετε τις πράσινες προτεραιότητες να διαμορφώνουν την ανάπτυξη και την ολοκλήρωση;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Λοιπόν, πρώτα απ’ όλα, επιτρέψτε μου να σας μιλήσω για τη χώρα μου, την Ελλάδα και τη δική μας κυβέρνηση, την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Λοιπόν, όπως γνωρίζετε, είμαστε μια συντηρητική κυβέρνηση, εντούτοις θεωρούμε τους εαυτούς μας μια πράσινη κυβέρνηση. Έχουμε κάνει τεράστια βήματα, έχουμε λάβει την απόφαση για παράδειγμα, να απολιγνιτοποιήσουμε την οικονομία μας έως το 2030. Επιτρέψτε μου να σας πω ότι μέχρι τώρα, ο λιγνίτης ήταν η κύρια πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα. Επειδή όμως, δεν είναι φιλικός προς το περιβάλλον, είπαμε όχι και προχωρήσαμε στην πράσινη ενέργεια.

Έχουμε, επίσης, λάβει τολμηρές αποφάσεις προσπαθώντας να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας, να προστατεύσουμε τα δάση μας, να προστατεύσουμε τις ακτές μας, να προστατεύσουμε τη φύση μας.

Επομένως, βλέπουμε τον εαυτό μας ως κόμβο ενεργειακής διασυνδεσιμότητας, με αγωγούς, αλλά και διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας από την Αφρική, αλλά και από το Ισραήλ, από την Κύπρο. Όλα αυτά εντάσσονται στο πρόγραμμα της κυβέρνησης Μητσοτάκη.

Επίσης, προωθούμε τη χρήση του φυσικού αερίου ως το ενδιάμεσο βήμα από το τρέχον επίπεδο της οικονομίας, την οικονομία που καταναλώνει ενέργεια, προς την πράσινη οικονομία του μέλλοντος. Και προσπαθούμε να συνδεθούμε με τα Βαλκάνια, προκειμένου να τους παρέχουμε την επιλογή πηγών ενέργειας.

Μέχρι τώρα, όλα τα Βαλκάνια μπορούσαν να πάρουν ενέργεια μόνο από τη Ρωσία. Τώρα, με την Αλεξανδρούπολη και με άλλες εγκαταστάσεις στην Ελλάδα, τους δίνουμε επιλογές. Μπορούν να επιλέξουν και επιλέγοντας μπορούν να επιτύχουν μια καλύτερη τιμή. Και επιτυγχάνοντας μια καλύτερη τιμή για την ενέργειά τους, μπορούν εύκολα να δημιουργήσουν μεγαλύτερη ανάπτυξη για τις οικονομίες τους.

Έτσι, θεωρούμε τον εαυτό μας ως υποδειγματική πράσινη οικονομία, αλλά και ως κόμβο ενέργειας στα Βαλκάνια και στη συνολική περιοχή.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Τέλος, κύριε Υπουργέ, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και να σας κάνω μια ερώτηση σχετικά με την Κίνα. Νομίζω ότι υπάρχει μια συζήτηση σε εξέλιξη σχετικά με το πώς να προσεγγίσουμε την Κίνα και νομίζω ότι είναι ίσως λίγο αστείο να τη βλέπουμε υπό το πρίσμα μιας αυστηρής διχοτομίας, είτε δηλαδή ως ανταγωνιστή μεταξύ εταίρων είτε ως επικίνδυνο αντίπαλο. Θα ήταν υπερβολικά απλοποιημένο, αλλά βλέπετε ότι πολλοί το αντιμετωπίζουν με αυτόν τον τρόπο.

Η συνολική συμφωνία της Ευρώπης για τις επενδύσεις φαίνεται να βρίσκεται αυτή την περίοδο σε στασιμότητα και φαίνεται ίσως να σπρώχνει την πλάστιγγα του τρόπου με τον οποίο, σε ολόκληρη τη Δύση, αντιμετωπίζουμε την Κίνα, θεωρώντας την ως αντίπαλο. Στην Ελλάδα, πώς βλέπετε αυτή τη δυναμική να εξελίσσεται; Ειδικά δεδομένης της σημασίας των κινεζικών επενδύσεων σε ελληνικές υποδομές. Και τι πρέπει να κάνουν η Δύση σε γενικές γραμμές, η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες για να ανταγωνιστούν πιο αποτελεσματικά την Κίνα;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Λοιπόν, πρώτα απ’ όλα, σας ευχαριστώ που χρησιμοποιήσατε μια σημαντική ελληνική λέξη στην ερώτησή σας, τη διχοτομία. Διχοτομία σημαίνει να κόβουμε τα πράγματα σε δύο κομμάτια, αυτό σημαίνει στα ελληνικά και προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά. Δυστυχώς, στον κόσμο, δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, δεν μπορούμε να κόψουμε τον κόσμο στα δύο και να αφήσουμε ένα μέρος για την Κίνα και εμείς να παραμείνουμε στο υπόλοιπο. Υπάρχει ένας κόσμος και για να λειτουργήσει αυτό, χρειαζόμαστε μια πολύ πιο σύνθετη προσέγγιση από το να βλέπουμε την Κίνα ως έναν απόλυτο αντίπαλο.

Επιπλέον, πρέπει να αναφέρω ότι η Κίνα ήταν αρκετά γενναία και επένδυσε στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης, όταν οι Ευρωπαίοι εταίροι και φίλοι μας δεν αναλάμβαναν το ρίσκο. Η Κίνα ανέλαβε το ρίσκο να επενδύσει στο λιμάνι του Πειραιά και εκτιμούμε ό,τι έχει κάνει.

Όμως, για άλλη μια φορά, απαιτείται μια διττή προσέγγιση. Από τη μία πλευρά, η Κίνα είναι ένα μέρος της παγκόσμιας οικονομίας, ένα πολύ χρήσιμο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας. Μερικοί λένε ότι η Κίνα είναι η ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας. Δεν θα το προσυπέγραφα απαραίτητα, αλλά είναι σαφές ότι η Κίνα διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία.

Αλλά από την άλλη πλευρά, ως παγκόσμιο μοντέλο, αυτό είναι μια διαφορετική ιστορία. Διότι, όπως καταλαβαίνετε, πιστεύουμε στη δημοκρατία, πιστεύουμε στα ανθρώπινα δικαιώματα, πιστεύουμε στο κράτος δικαίου και πιστεύουμε στις δυτικές αξίες. Έχουμε αγωνιστεί για αυτό καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας μας. Έτσι, εκτιμούμε τη θέση της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία, αλλά από την άλλη πλευρά, προβάλλουμε το δικό μας μοντέλο για τον κόσμο, για τις επόμενες γενιές. Και αν μου επιτρέπετε, στο μέλλον ίσως η Κίνα να μπορέσει να δεχτεί επίσης αυτές τις αξίες ως πιο χρήσιμες και για τη δική της κοινωνία. Φυσικά, αυτό είναι κάτι που πρέπει να αποφασίσει η ίδια η Κίνα. Αλλά εμείς, έχουμε το δικό μας πρότυπο, σεβόμαστε τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματά μας με τέτοιο τρόπο, που μερικές φορές το κινεζικό παράδειγμα δεν είναι απολύτως συμβατό με τον τρόπο ζωής μας.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Κύριε Υπουργέ, σας ευχαριστώ για τον χρόνο σας, ήταν εξαιρετικά.

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Σας ευχαριστώ όλους, ήταν μεγάλη μου χαρά και τιμή μου. Σας ευχαριστώ πολύ.