Επεξεργασία και εξέταση των σχεδίων νόμων του Υπουργείου Εξωτερικών:

Α. «Κύρωση του Πρωτοκόλλου στη Συνθήκη του Βορείου Ατλαντικού για την προσχώρηση της Δημοκρατίας της Φινλανδίας»

Β. «Κύρωση του Πρωτοκόλλου στη Συνθήκη του Βορείου Ατλαντικού για την προσχώρηση του Βασιλείου της Σουηδίας».

Ευχαριστώ κύριε Πρόεδρε, κύριοι συνάδελφοι

Θα πω λίγα πράγματα για τα Πρωτόκολλα προσχώρησης Σουηδίας και Φινλανδίας που έρχονται προς κύρωση στην Εθνική Αντιπροσωπεία και μετά θα εκμεταλλευτώ λίγο το χρόνο και την ευκαιρία της συνάντησής μας για να απαντήσω σε μερικά από τα θέματα που είχατε την καλοσύνη να θέσετε κατά τη συζήτηση ενώπιον της Επιτροπής, η οποία όπως πάντα κινήθηκε σε πλαίσιο ευπρέπειας και ανταλλαγής απόψεων και αυτό νομίζω ότι είναι κάτι το εξαιρετικά σημαντικό

Επί της αρχής, η διεύρυνση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας με την ενσωμάτωση χωρών και μελών, που σέβονται αρχές και αξίες, τις οποίες και η Ελλάδα υποστηρίζει και προσυπογράφει, αποτελεί στρατηγική επιλογή για τη χώρα μας και η κυβέρνηση το έχει διακηρύξει παντί τρόπω

Το έχει διατυπώσει επανειλημμένως ο Πρωθυπουργός, το έχω πει και εγώ και θα ήθελα να πω ότι έγινε μία πολύ μεγάλη προσπάθεια από την ελληνική πλευρά, η οποία τελικά νομίζω ότι τελεσφόρησε στη Μαδρίτη, ώστε στο Στρατηγικό Δόγμα (“Strategic Concept”) του ΝΑΤΟ να υπάρχει σαφής αναφορά σε αυτό το αξιακό πλαίσιο
Και γιατί το λέω αυτό; Διότι πράγματι υπάρχει ένα κενό στην ιδρυτική συνθήκη. Το άρθρο 5, το οποίο καλύπτει τις χώρες έναντι επιθέσεων από τρίτες χώρες, δεν καλύπτει την επιθετικότητα από χώρα – μέλος.

Και αυτό βεβαίως λειτουργεί εις βάρος της χώρας μας, όσον αφορά την τουρκική επιθετικότητα. Και θα μου πείτε βεβαίως «ωραία, και γιατί δεν γίνεται απόπειρα τροποποίησής τους; Μα αυτό είναι απλό».
Οι συνθήκες τροποποιούνται με ομοφωνία. Κατά συνέπεια δεν φαντάζομαι ότι θα υποθέτει κανείς στην αίθουσα αυτή ότι η Τουρκία θα συνομολογήσει μια τέτοια διαφορετική αντίληψη.

Θα σχολιάσω λίγο για την Τουρκία στο τέλος. Απλώς, όμως θέλω να πω ότι στο αξιακό επίπεδο, το να επαναλαμβάνονται αυτές οι αντιλήψεις όπως και ότι η Συμμαχία πρέπει να υπηρετεί αυτές τις αντιλήψεις, τη δημοκρατία τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις ελευθερίες, είναι κάτι που έχει μεγάλη σημασία για την Ελλάδα.

Από εκεί και πέρα τώρα, εμείς έχουμε πολύ στενές και φιλικές σχέσεις και με τη Φινλανδία και με τη Σουηδία, δύο χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με εξαιρετικό δίκτυο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με σημαντικές ένοπλες δυνάμεις.
Θεωρούμε ότι μπορούν να συνεισφέρουν στην Βορειοατλαντική Συμμαχία με τη συμμετοχή τους και θα ήθελα να πω ότι η ελληνική εξωτερική πολιτική, η οποία διαχρονικά είναι μία πολιτική αρχών, δε θα μπορούσε να μπει σε μια λογική παζαριού ώστε να εκμαιεύσει κάτι. Άλλωστε, αυτό θα μας προσομοίαζε με τη γείτονα χώρα και νομίζω ότι θα αδικούσε τη συνολική παρουσία μας στο διεθνές γίγνεσθαι.

Θα σχολιάσω μόνο λίγο στο πλαίσιο των απαντήσεων, αυτό το οποίο ελέχθη για το ζήτημα του εμπάργκο των δύο αυτών χωρών, της μίας, της Σουηδίας, εκεί υπήρχε, απέναντι στην Τουρκία και πώς στο πλαίσιο αυτής της διαπραγμάτευσης δεν προστατεύθηκε.
Καταλήγω πάντως να πω ότι εμείς θεωρούμε ότι όπως και η μεγάλη πλειοψηφία των κομμάτων έχουμε να κερδίσουμε κι εμείς ως Ελλάδα από την είσοδο της Φιλανδίας και της Σουηδίας, κατά κυρίαρχη επιλογή των λαών τους, στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Κι όχι μόνο στα στενά θέματα τα αμυντικά, αλλά και σε ευρύτερα θέματα για τα οποία η χώρα μας εκδηλώνει ενδιαφέρον. Σας αναφέρω την προστασία του περιβάλλοντος, στην Αρκτική, με την οποία επίσης στο πλαίσιο της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, που για μας έχει μια τεράστια σημασία και που επίσης καλύπτεται από την UNCLOS, θα ασχοληθούμε στο πλαίσιο του “Ocean Conference” του 2024.

Τώρα, έρχομαι στις απαντήσεις των πολλών θεμάτων που τέθηκαν κατά τη συζήτηση, το οποίο νομίζω είναι ίσως και το πιο ενδιαφέρον για την εθνική αντιπροσωπεία.
Κατ΄ αρχήν αναφέρθηκε η αντίληψη, νομίζω από τον κ. Κατρούγκαλο αν δεν απατώμαι, του Κίσινγκερ ως προς το ρόλο της Ευρώπης. Πράγματι είναι έτσι όπως το λέτε, στο μεγάλο αυτό έργο «Η διπλωματία».
Αλλά για να είμαστε ειλικρινείς απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής «η αντίληψη του ρεαλισμού», έτσι χαρακτηρίζεται, το βάζω μέσα σε εισαγωγικά, δε συνυπογράφω κατ΄ ανάγκην τον τίτλο, της θεωρίας του ρεαλισμού στην εξωτερική πολιτική της οποίας μέγας εκπρόσωπος είναι ο κ. Κίσινγκερ, δεν είναι η μόνη ισχύουσα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η μη ιδιαίτερη ενδυνάμωση της Ευρώπης, για να το πω όσο πιο διπλωματικά και κομψά μπορώ, δεν είναι η μόνη αντίληψη στο αμερικανικό γίγνεσθαι. Και να σας θυμίσω την τεράστια προσπάθεια που έκανε ο Πρόεδρος Ομπάμα για να αποτρέψει το Brexit και στην οποία βεβαίως απέτυχε.

Αλλά η προσπάθεια κατεβλήθη, όταν άλλες δυνάμεις θεωρούσαν ότι το Brexit είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να επιδιωχθεί ακριβώς για την αποδυνάμωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν υπάρχει λοιπόν μια ενιαία αντίληψη πέραν του Ατλαντικού, υπάρχουν πάρα πολλές δυνάμεις, που πιστεύουν ότι μια ισχυρή Ευρώπη με έναν αμυντικό βραχίονα μπορεί να είναι ο καλύτερος συνεργάτης και συνεταίρος των Ηνωμένων Πολιτειών στην προσπάθεια για την παγκόσμια σταθερότητα και την ασφάλεια.
Το θέμα του εμπάργκο του Πρωθυπουργού το οποίο πάλι νομίζω έθεσε ο κύριος Κατρούγκαλος, νομίζω ότι αδικείται ο Πρωθυπουργός σε αυτό.

Νομίζω ότι η χώρα έκανε ότι μπορούσε στο πλαίσιο ξαναλέω της αρχικής της επιλογής και το επαναλαμβάνω, μιας ορθής επιλογής να μην μπει σε ανατολίτικο παζάρι.
Και στην πραγματικότητα όταν μιλάμε για κατάργηση του εμπάργκο αναφερόμαστε στο άρθρο 7 του τριμερούς Memorandum μεταξύ Τουρκίας, Φινλανδίας και Σουηδίας. Το άρθρο 7 αναφέρεται σε διμερές εμπάργκο και στην πραγματικότητα αφορά το εμπάργκο που η Σουηδία, γιατί η Φινλανδία δεν είχε επιβάλει κάτι, το εμπάργκο που η Σουηδία είχε επιβάλει στην Τουρκία μετά την εισβολή τουρκικών στρατευμάτων στη Συρία. Για αυτό μιλάμε, αυτό καλύπτει αυτή η περίπτωση.
Αυτή η περίπτωση όμως αφήνει έξω και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, οποιαδήποτε απόφαση λαμβάνεται από τα ευρωπαϊκά όργανα. Ή τα όργανα της Βορειοατλαντικής συμμαχίας.

Κατά συνέπεια είναι πολύ περιορισμένης σημασίας και το λέω πάλι όσο πιο διπλωματικά γίνεται. Και δεν νομίζω ότι η Ελλάδα μπορούσε να κάνει κάτι όσον αφορά αυτή τη συγκεκριμένη σχετικά ελάσσονα, πρόβλεψη.
Όμως για να δείτε πώς αυτό το τριμερές Μνημόνιο ελάχιστα λειτούργησε, θα σας πω κάτι που είναι χθεσινό. Αυτό το οποίο η Τουρκία στην πραγματικότητα επεδίωκε είναι η συμμετοχή της στο πρόγραμμα military mobility στο πλαίσιο της PESCO. Και στο οποίο υπήρχε σχετική αναφορά στο συγκεκριμένο τριμερές μνημόνιο.
Σας λέω λοιπόν ότι εχθές στη σχετική επιτροπή σε τεχνικό επίπεδο στην Ολλανδία το τουρκικό αίτημα συμμετοχής απορρίφθηκε. Δεν χρειάστηκε να φτάσουμε σε επίπεδο προβολής ελληνικού βέτο, το οποίο θα μπορούσε να είναι μια δυνατότητα, διότι τεχνικά η Τουρκία δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις.

Κατά συνέπεια, αντιλαμβάνεται κανείς ότι καίτοι το τριμερές αυτό Μνημόνιο χρησιμοποιήθηκε απέναντι στην τουρκική γνώμη με έναν συγκεκριμένο τρόπο, που πολύ λίγο μας αφορά, δεν είναι δουλειά μας να εμπλακούμε στην εσωτερική πολιτική ζωή της Τουρκίας. Αντικειμενικά όμως η σημασία του είναι εξαιρετικά περιορισμένη.
Έρχομαι τώρα στις παρατηρήσεις για την Ουκρανία και τις επισκέψεις στο Κίεβο. Έχει δίκιο ο κύριος Λοβέρδος. Πράγματι έχουν καθυστερήσει αυτές οι επισκέψεις.

Εγώ αναμένεται να πάω στην Ουκρανία στις 6 Οκτωβρίου και πριν από εμένα αναμένεται να επισκεφθεί την Ουκρανία η Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Άρα, επίσης είχε την καλοσύνη να θυμίσει, ότι έχω πάει πράγματι δύο φορές στην Οδησσό και είχα πάει επίσης στην Ουκρανία λίγο πριν από την εισβολή.

Αν θυμάστε είχα επισκεφτεί την Μαριούπολη περίπου μερικές εβδομάδες πριν από τη Ρωσική εισβολή. Και επίσης το θέμα των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων στην Ουκρανία, θέλω να πω ότι τις προηγούμενες μέρες μου είχε τηλεφωνήσει ο Καθηγητής ο κύριος Φλογαϊτης και θα ήθελα να σας πω ότι ο EPLO έχει αναλάβει συμβουλευτικό ρόλο σε ένα κομμάτι των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων της Ουκρανίας.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Δημοσίου Δικαίου ο οποίος όπως ξέρετε έχει πολύ μεγάλη ελληνική συμμετοχή και είναι στην Αθήνα. Κατά συνέπεια λοιπόν η χώρα μας, στο βαθμό που μπορεί, θα βοηθήσει την Ουκρανία στο να προβεί στις απαραίτητες και αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώστε να πληροί, όμως, για να είμαστε σε αυτό συνεννοημένοι, τα κριτήρια εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δεν σημαίνει όμως αυτό ότι η Ρωσική εισβολή από μόνη της αποτελεί το εισιτήριο της εισόδου. Θα πρέπει να γίνουν και οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και σε αυτές εμείς θα βοηθήσουμε όσο μπορούμε.
Όσον αφορά την Οδησσό, επειδή αναφέρθηκε, ξέρετε ότι κάναμε μια προσπάθεια να γίνει το κέντρο της Οδησσού προστατευόμενο μνημείο της UNESCO.

Η λογική αυτής της προσπάθειας είναι να υπάρξει μια ασπίδα πολιτιστικής προστασίας απέναντι σε ένα ιστορικό κέντρο που συνδέεται με τον Ελληνισμό και όχι μόνο διότι η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε από εκεί.
Όπως ξέρετε, σας έχω πει επανειλημμένως, μας ανήκει το κτήριο που ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση, που συναντιόταν η Φιλική Εταιρεία.

Συντηρείται από το ελληνικό δημόσιο. Έχουν αποθηκευτεί τώρα στο υπόγειο τα σχετικά εκθέματα. Σημειώνω ότι υπάρχουν επιστολές του Πούσκιν, του μεγάλου Ρώσου ποιητή, ο οποίος παρίστατο σε συνεδριάσεις της Φιλικής Εταιρείας.
Το γεγονός ότι η σημερινή Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία δεν θα οδηγήσει την ανθρωπότητα στο να διαγράψει την τεράστια πολιτιστική συμμετοχή στην ιστορία και στον πολιτισμό της ανθρωπότητος.

Η Ρωσία με την εισβολή αδικεί τον εαυτό της και τη συνεισφορά της. Όμως, υπάρχει και μία άλλη ελληνική συμμετοχή. Ο συμπατριώτης μου, Κερκυραϊκής καταγωγής Γρηγόρης Μαρασλής, είχε κατασκευάσει ως Δήμαρχος Οδησσού πάρα πολλά από τα κτίρια που είναι στο κέντρο της Οδησσού. Κατά συνέπεια έχουμε πολύ σημαντικό ρόλο να διευκολύνουμε αυτή την προσπάθεια.
Ξέρετε επίσης ότι όπως συζητάμε εξελίσσεται μια ουκρανική αντεπίθεση και στην περιοχή της Χερσώνας και στην Ανατολική Ουκρανία. Επ΄ αυτού, βεβαίως, δεν είναι δική μου δουλειά να ενημερώσω, απλώς το υπογραμμίζω.
Ως προς το άλλο ερώτημα για την κατάργηση της ομοφωνίας, πάλι νομίζω ο κύριος Λοβέρδος υπέβαλε το ερώτημα, η ελληνική θέση είναι σαφής και διατυπωθείσα: Όχι, δεν είμαστε έτοιμοι.

Καταλαβαίνουμε πάρα πολύ καλά τα προβλήματα δυσλειτουργίας που δημιουργούνται στην ευρωπαϊκή οικογένεια των 27 χωρών, καταλαβαίνουμε πάρα πολύ καλά ότι μερικές χώρες υποστηρίζουν πολλές φορές θέσεις που αδικούν την ενιαία προσπάθεια, ιδίως στον τομέα Εξωτερικών και Ασφάλειας, όμως δεν είναι ώριμο το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι ακόμη για την κατάργηση της ομοφωνίας.
Λέω όμως ότι σε ιδιαίτερα σημαντικές περιπτώσεις, και η Ουκρανία είναι μία από αυτές, δημιουργήθηκε ομοφωνία. Δημιουργήθηκε ομοφωνία και αυτό πρέπει να το κρατάμε.

Επίσης η Ελλάδα πιστεύει στην ανάγκη μεταρρύθμισης της λειτουργίας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και πιστεύει και στην ανάγκη μεταρρύθμισης του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Η Ελλάδα προσλαμβάνει ότι υπάρχει ανάγκη συμμετοχής και άλλων σημαντικών χωρών στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Όσον αφορά το ζήτημα της κριτικής που μας ασκήθηκε, μάλιστα για τη μεν αντίληψη για τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα εμείς δεν είμαστε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, δεν έχουμε να απολογηθούμε για τη στάση των σοσιαλδημοκρατών στην Ευρώπη, αυτή είναι δουλειά άλλων κομμάτων, της αντιπολίτευσης.

Εγώ απλώς θέλω να παρατηρήσω ότι το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ιστορικά αν θυμάμαι καλά είναι το κόμμα του Μαρξ και επίσης ότι ο Πρόεδρος Πούτιν και αυτό, αν μου επιτρέπει το Κομμουνιστικό Κόμμα να του το παρατηρήσω, έχει διαφοροποιηθεί από το λενινιστικό…

Κος ……: (Ερώτηση εκτός μικροφώνου)

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Όχι, όχι θα πω για κάποιον άλλον που είναι δικός σας. Στον Λένιν αναφέρομαι, αυτός είναι δικός σας, μη μας τον αποδώσετε κι αυτόν.

Ο λενινιστικός διεθνισμός δεν είναι η άποψη την οποία ακολουθεί ο Πρόεδρος Πούτιν. Ο Πρόεδρος Πούτιν ακολουθεί την άποψη του «Ρουσκι Μίρ», δηλαδή του ρωσικού κόσμου, τον οποίο υπερασπίζεται και αν είχαμε καιρό θα μπορούσαμε να συζητήσουμε και από πού δημιουργείται και τι γίνεται και ποιά είναι η θεωρητική βάση αυτή της αντίληψης η οποία με κανέναν τρόπο ούτε να δικαιολογήσει μπορεί, ούτε να αιτιολογήσει την απαράδεκτη εισβολή στην Ουκρανία.

Παρετηρήθη από την κυρία Σακοράφα, της οποίας πάντα εκτιμώ τον σώφρονα λόγο, η απουσία από την κηδεία του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ. Το είπε με ευπρέπεια. Είπε κανένας Υπουργός, μια και ο μόνος Υπουργός που ήταν εδώ είμαι εγώ, προφανώς εγώ καλούμαι να απαντήσω.
Κυρία Σακοράφα, να σας πω ειλικρινά, ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ στη δική μου αντίληψη είναι αμφιλεγόμενη προσωπικότητα και κατά συνέπεια πέραν από την πρακτική δυσκολία του να πάει ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών στη Μόσχα σε αυτή τη συγκυρία, δεν μπορώ να ξεχάσω ότι πέρα από τη συνεισφορά του στην απελευθέρωση δυνάμεων που διεκδικούσαν έναν αυτόνομο λόγο και μια αυτόνομη εθνική παρουσία, ήταν ο άνθρωπος που επέτρεψε, λέω επέτρεψε για να μην πω διέταξε, την εισβολή στις Βαλτικές χώρες.
Την εισβολή στις Βαλτικές χώρες. Άρματα, σκότωσαν ανθρώπους στις Βαλτικές χώρες. Όπως, και δεν είναι γνωστό και στο Αζερμπαϊτζάν. Σας παρακαλώ αν θέλετε, σας παραπέμπω να δείτε την ανάρτηση του Υπουργού Εξωτερικών της Λιθουανίας ο οποίος με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ακραίος και είναι και ένας καλός φίλος της Ελλάδας.

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ έχει και σκοτεινές πλευρές. Και είναι καλό, βεβαίως υπάρχει πάντοτε το γνωστό «ο αποθανών δεδικαίωται» αλλά δεδικαίωται υπό την έννοια ότι είναι πέραν της κρίσεως μας, όχι υπό την έννοια πως ό,τι έκανε σε αυτό τον κόσμο δεν κρίνεται, δεν αποτιμάται και υπάρχει μια απλή κουβέρτα που καλύπτει ό,τι ο καθένας έκανε στην διάρκεια της επίγειας ζωής του.
Έρχομαι λίγο στα θέματα της Τουρκίας. Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, εγώ δεν πρόκειται να υποτιμήσω εδώ, λέχθηκε από πολλούς από εσάς, τα λεγόμενα τις τελευταίες μέρες από Τούρκους επισήμους.
Είναι πέραν και του απαραδέκτου η αναφορά σε κατοχή των ελληνικών νησιών. Είναι και πέραν του απαραδέκτου. Χρησιμοποίησα ενώπιον, και επί τούτου ενώπιον της Γαλλίδας Υπουργού Εξωτερικών προχθές, την έκφραση «νταηλίκια» ακριβώς για να υπογραμμίσω το πόσο απαράδεκτα είναι αυτά τα πράγματα τα οποία είναι και πρωτόγνωρα, πρωτάκουστα. Και δεν αντέχουν σε καμία κριτική και δεν αξίζουν και καμία απάντηση.

Και επ΄ αυτού είναι προφανές ότι υπάρχει απόλυτη ομόνοια του ελληνικού πολιτικού συστήματος, των κομμάτων, του ελληνικού λαού, της ελληνικής κοινωνίας.

Απειλές αγοραίες για το πότε θα έρθει ο καθένας, δεν αγγίζουν τον ελληνικό λαό κι όπως επίσης δεν πρόκειται με κανέναν τρόπο να πέσουμε νομίζω στην προφανή παγίδα των ρητορικών οξύνσεων, να απαντήσουμε με ανάλογες αγοραίες απειλές και εκφράσεις και στο τέλος να μετατρέψουμε ένα θέμα αρχής, Διεθνούς Δικαίου, Διεθνούς νομιμότητας, σε ανατολίτικο καβγά.
Η Ελλάδα δεν είναι τέτοια χώρα, έχουμε καταφέρει με τεράστιες θυσίες αν θέλετε να είμαστε τμήμα μίας ευρωπαϊκής πραγματικότητας, μιας δημοκρατικής πραγματικότητας, ενός χώρου προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Εκεί ανήκουμε, έτσι φερόμαστε, έτσι διατυπώνουμε τις σκέψεις μας και δε θα επιτρέψουμε σε κανέναν να μας τραβήξει κάτω στο δικό του επίπεδο για τους δικούς του λόγους και για τη δική του πολιτική τακτική, από όπου κι αν προέρχεται αυτός, είτε γείτονας, είτε άλλη χώρα.

Και θα ήθελα επίσης να παρακαλέσω να υπογραμμιστεί γιατί πρέπει να υπογραμμιστεί αν θέλετε γιατί μας συμφέρει και να υπογραμμιστεί, ότι και οι Ηνωμένες Πολιτείες πήραν μια καθαρή θέση πάνω σε αυτό το θέμα. Μπορώ να σας καταθέσω τις δηλώσεις αλλά δεν έχει νόημα Υπουργός της Ελληνικής Κυβέρνησης να καταθέτει δηλώσεις επισήμων άλλης χώρας.
Και ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για λογαριασμό του Ύπατου Εκπροσώπου και για λογαριασμό όλων μας έχει πάρει καθαρή θέση και η Τσεχική Προεδρία και σας θυμίζω ότι και ο Τσέχος Υπουργός Εξωτερικών ήταν εδώ σε επίσημη επίσκεψη και εδώ ιδιωτικά μετά, πήρε ξεκάθαρη θέση.

Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις υπήρξε οργίλη αντίδραση από την πλευρά της Τουρκίας ως το καλύτερο πιστοποιητικό της επαρκούς απάντησης.
Άρα λοιπόν βεβαίως μπορούμε και μόνοι μας να υπερασπίσουμε την πατρίδα μας, είναι το καθήκον μας αυτό, αλίμονο, καμιά σοβαρή χώρα στον κόσμο δεν αναθέτει την υπεράσπισή της σε άλλες δυνάμεις, έστω και τις φιλικότερες. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε φίλους, δεν έχουμε συμμάχους, δεν έχουμε στήριξη.

Και σας θυμίζω ότι και η Γερμανίδα Υπουργός των Εξωτερικών ήταν στην Αθήνα και στην Άγκυρα, όπως και η Γαλλίδα Υπουργός των Εξωτερικών ήταν στην Αθήνα και στην Άγκυρα και είπαν και εδώ και εκεί αυτά που έπρεπε να πουν. Και μεθαύριο ο Πρωθυπουργός ο κ. Μητσοτάκης θα είναι στο Παρίσι στις αρχές της άλλης εβδομάδας και θα συναντήσει τον Πρόεδρο Μακρόν.
Η τουρκική επιθετικότητα είναι απαράδεκτη, απορρίπτεται, αλλά δεν μας φοβίζει.

Σας ευχαριστώ πολύ κύριοι συνάδελφοι.